Niedziela Triumfu Prawosławia

Pierwszą niedzielę Wielkiego Postu nazywa się Niedzielą Triumfu Ortodoksji. Tego dnia wspominane jest zwycięstwo prawosławia nad herezjami.

Święto ustanowione zostało na pamiątkę przywrócenia kultu ikon, jednak związek obchodów tego święta z postem ma charakter czysto przypadkowy i historyczny. W roku 842 w Konstantynopolu zebrał się sobór, na którym uroczyście postanowiono obchodzić w pierwszą niedzielę wielkiego postu zwycięstwo prawdziwej wiary nad licznymi herezjami, które przez kilka wieków niepokoiły Kościół.

Herezja ikonoklazmu zamyka pewien etap w dziejach Cerkwi – była to ostatnia wielka herezja chrystologiczna w dziejach Kościoła niepodzielonego. Koncentrowała w sobie wszystkie wcześniejsze herezje, zwalczane i pokonane przez Kościół, począwszy od pierwszego soboru powszechnego w Nicei, który potępił arianizm (zaprzeczał boskiej naturze Syna Bożego), a skończywszy na siódmym soborze (także w Nicei), który przezwyciężył właśnie ikonoklazm. Herezja ta kwestionowała ikonę, jednak nie był to spór przede wszystkim o sztukę. Ikonoklazm kwestionował Chrystusa jako obraz Ojca i człowieka jako obraz Boga, dlatego herezja ta miała bardzo dalekosiężne skutki.

Trwające około 120 lat spory obrazoburcze można podzielić na dwa okresy. Pierwszy z nich rozpoczął się w 726 roku, kiedy to Leon III po raz pierwszy zaatakował ikony, a zakończył się w roku 780, gdy cesarzowa Irena przerwała ciąg dotkliwych prześladowań. Stanowisko zwolenników ikon podtrzymały postanowienia VII Soboru Powszechnego. Ikony, obwieścił Sobór, powinny pozostać w świątyniach i należy oddawać im taką samą względną cześć, jaka okazywana jest innym materialnym symbolom – „czcigodnemu i życiodajnemu krzyżowi” i księgom Ewangelii. Nowy atak na ikony rozpoczęty w roku 815 przez Leona V Armeńczyka trwał do 843, kiedy to ikony zostały ponownie, tym razem już na stałe, przywrócone przez cesarzową Teodorę.